विठ्ठलनामात दुमदुमले खेडोपाडे
महिलांचा उत्स्फूर्त सहभाग, वारकरी परंपरेचा अखंड जप
नांदगाव खंडेश्वर/उत्तम ब्राम्हणवाडे
उठा पांडुरंगा प्रभात समयो पातला, वैष्णवांचा मेळा गरूडापारी दाटला… अशा भक्तिगीतांच्या, अभंगांच्या आणि भूपाळ्यांच्या स्वरांनी आज पहाटेपासून संपूर्ण ग्रामीण भाग दुमदुमून गेला आहे. गावोगावी काकडा आरतीचा गजर सुरू झाला असून प्रत्येक खेड्यात, वाड्यात, पांढरीमय भक्तिभावाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. वारकरी संस्कृतीचा वारसा जपत पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली ही परंपरा आजही तितक्याच उत्साहाने आणि श्रद्धेने सुरू आहे.
कोजागरी पौर्णिमेनंतर पारंपरिकरीत्या सुरू होणाऱ्या काकडा आरतीला आजपासून प्रारंभ झाला आहे. पहाटेच्या शांत, निर्मळ वातावरणात “विठ्ठल विठ्ठल जय हरी विठ्ठल” असा जयघोष दुमदुमतो आहे. संतांच्या अभंग, ओव्या, रूपक, भजन आणि पसायदानाच्या सादांनी आकाश भारून गेले आहे. वाळवंटापासून महाद्वारापर्यंत सुरवरांची मांदी उभी आहे, असे वर्णन करणारे संतवाणीतील शब्द आता प्रत्येक गावात साकार रूप घेत आहेत.गावातील सार्वजनिक मंडळे, काकडा आरती सोहळा समित्या, भजनी मंडळे तसेच ज्येष्ठ ग्रामस्थ यांच्या पुढाकाराने या कार्यक्रमाचे नियोजन करण्यात येते. ग्रामस्थांच्या सहकार्याने आरती, अभिषेक, पूजा, भजन आणि कीर्तनाचे आयोजन केले जाते. विठ्ठलनामाचा अखंड जप, संतांच्या अभंगांचा गजर आणि भक्तिभावाचा ओलावा यामुळे प्रत्येक गाव भक्तिरसात न्हाऊन निघत आहे.
दररोज पहाटे पाच वाजल्यापासून सात वाजेपर्यंत काकडा आरतीचा सोहळा पार पडतो. विशेष म्हणजे, महिलांचा या आरतीत मोठा सहभाग दिसून येतो. पहाटेच्या वेळी घरातील कामे पूर्ण करून महिला मंदिरात किंवा आरती स्थळी उपस्थित राहतात. त्यांच्या उपस्थितीने वातावरणात एक वेगळीच सकारात्मक ऊर्जा निर्माण होते. युवक, वयोवृद्ध आणि लहान मुले देखील उत्साहाने सहभागी होत आहेत.पांडुरंगाच्या मूर्तीचा अभिषेक करून पूजा केली जाते. पूजेचा मान दररोज वेगवेगळ्या कुटुंबांना मिळतो. ज्यांना त्या दिवसाचा पूजेचा मान मिळतो, त्या कुटुंबातील सर्व सदस्य भक्तिभावाने आरतीला उपस्थित राहतात. काही ठिकाणी या कार्यक्रमानंतर महाप्रसादाचाही लाभ दिला जातो.वारकरी संप्रदायाने दिलेला “विठ्ठलनामाचा ठेवा” आजही समाजाच्या प्रत्येक स्तरात जपला जातोय. संतांच्या अभंग, ओव्या आणि कीर्तनातून भक्तांना आत्मिक शांतीचा अनुभव येतो. या सोहळ्याच्या माध्यमातून तरुण पिढीला संस्कार, श्रद्धा आणि समृद्ध परंपरेची जोड मिळते. त्यामुळे या उपक्रमाला केवळ धार्मिक नव्हे तर सामाजिक ऐक्याचे स्वरूप लाभले आहे.या महिनाभर चालणाऱ्या काकडा आरती सोहळ्याची सांगता त्रिपुरारी पौर्णिमेला मोठ्या उत्साहात केली जाते. त्या दिवशी काल्याचे कीर्तन, महाप्रसाद आणि नामसंकीर्तनाचे आयोजन केले जाते.अखंड नामस्मरणाने भारलेले हे दिवस वारकरी भक्तांसाठी अध्यात्मिक समाधान आणि श्रद्धेचा उत्सव ठरतात.सध्या खेडोपाडी “विठ्ठल विठ्ठल जय हरी विठ्ठल” चा निनाद घुमत आहे. पहाटेच्या मंद वाऱ्यासोबत विठ्ठलनामाचा जप पसरतो, आणि भक्तीने ओथंबलेल्या या काकडा आरतीमुळे संपूर्ण परिसर भक्तिरसात न्हाऊन निघत आहे.
